پوریا فرجی موسیقیدان، پژوهشگر و نوازنده‌ای است که تمرکز اصلی‌اش در سال‌های اخیر بر موسیقی تنبور قرار گرفته است. او که در زمینه موسیقی ایرانی و موسیقی مقامی فعالیت می‌کند، از سال‌ها پیش مسیر هنری خود را با یادگیری ساز سنتور آغاز کرد و سپس به سراغ سازهای دیگر مانند تار، سه‌تار، ویولن و ویولنسل رفت. امروز اما، نام او با تلاش‌هایش در آموزش و معرفی دقیق موسیقی تنبور پیوند خورده است.
از ردیف تا تنبور؛ مسیر یک موسیقیدان
فرجی در سال ۱۳۷۴ نخستین گام‌های خود را در موسیقی ایرانی با یادگیری ردیف موسیقی دستگاهی با ساز سنتور برداشت. سپس برای حدود شش سال، آموختن تار را نزد استادی از مکتب موسی معروفی ادامه داد. او بعدها با الهام از شیوه نوازندگی ابوالحسن صبا، نواختن سه‌تار و ویولن را نیز تجربه کرد. تمرین با ویولنسل، هرچند کوتاه، تأثیر عمیقی بر تکنیک‌های دست چپ و نگاه ساختاری او نسبت به موسیقی گذاشت؛ تأثیری که بعدها در طراحی متد آموزشی تنبور نقش مهمی ایفا کرد.
ورود به دنیای تنبور
آشنایی او با ساز تنبور، ابتدا از طریق شنیدن آثار نوازندگان این ساز بود. اما نقطه‌عطف در این مسیر، شنیدن قطعه‌ای از امام قلی امامی در مجموعه پژوهشی «دوتار در آسیای میانه» به سرپرستی ژان دورینگ (Jean During) در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ بود؛ تجربه‌ای که چشم‌انداز تازه‌ای از نظام ریتمیک (Rhythmic system) و فواصل (Intervals) در موسیقی تنبور را برای او گشود. از همان‌جا، پژوهش درباره موسیقی تنبور به بخشی جدی از زندگی حرفه‌ای فرجی بدل شد.
کشف دوباره موسیقی نورعلی الهی
در سال ۱۳۹۱، هم‌زمان با پژوهش پایان‌نامه همسرش درباره مکاتب تنبورنوازی، فرجی با آثار استاد نورعلی الهی به‌طور جدی آشنا شد. مواجهه با قطعه «جنگ آرا» از الهی، چالشی جدی برای فرجی بود؛ قطعه‌ای پیچیده که اجرای آن او را واداشت تا برای درک عمیق‌تر، آن را آوانگاری (Transcription) کند. این تجربه، به مدت حدود هشت ماه به طول انجامید و نگاه فرجی را نسبت به فرم و ساختار موسیقی تنبور متحول کرد.
نوآوری‌های نورعلی الهی در موسیقی تنبور
استاد نورعلی الهی شخصیتی چندوجهی بود؛ از قضاوت در دادگستری تا تألیف کتاب‌هایی در زمینه فلسفه و تاریخ اهل حق، و در عین حال، نوازنده‌ای خلاق که موسیقی تنبور را دگرگون کرد. نوآوری‌های او شامل ایجاد ساختاری تازه برای ارتباط میان مقام‌ها، افزایش تعداد پرده‌ها به ۱۴، افزودن سیم سوم و حتی تغییراتی در ابعاد و ساختار ساز بود. این تغییرات، زمینه‌ای برای ظهور بافت‌های چندصدایی (Polyphonic textures) و امکان بداهه‌نوازی هنری در موسیقی تنبور فراهم کردند؛ در حالی که این موسیقی پیش‌تر عمدتاً در قالب اجراهای آیینی ارائه می‌شد.
آموزش، کتاب و دغدغه‌های پژوهشی
با توجه به فقدان منابع آموزشی مدون در شیوه استاد الهی، فرجی تصمیم گرفت حاصل سال‌ها تمرین، آوانگاری و تحلیل را در قالب کتاب آموزش تنبور منتشر کند. این کتاب به معرفی تکنیک‌های خاص و ساختارمند تنبور در رویکرد نورعلی الهی می‌پردازد و تمرین‌هایی عملی برای هر بخش ارائه می‌دهد.
فرجی باور دارد که یکی از چالش‌های جدی موسیقی تنبور امروز، نبود منابع مکتوب و ضعف در دسته‌بندی مکاتب تنبورنوازی است؛ عاملی که موجب سردرگمی علاقه‌مندان این ساز در شناخت ریشه‌ها، تاریخچه فرهنگی و رپرتوار اصیل آن شده است.
تولید موسیقی و آثار هنری
پوریا فرجی در کنار آموزش و پژوهش، به تولید آثار موسیقایی نیز مشغول است. او به‌طور منظم تک‌آهنگ‌هایی با محوریت فضای موسیقایی تنبور منتشر می‌کند و هم‌اکنون در حال آماده‌سازی یک مجموعه موسیقی با الهام از روایت‌های استاد الهی است. در این پروژه از سازهای تنبور، کمانچه، تار، عود و سازهای کوبه‌ای بهره گرفته شده است.
پیشنهادهای شنیداری از نگاه پوریا فرجی
برای کسانی که می‌خواهند با دنیای موسیقی تنبور آشنا شوند، پوریا فرجی شنیدن مجموعه ۱۱ جلدی آثار نورعلی الهی (انتشار ماهور)، آثار امام قلی امامی، آلبوم «آواز اساطیر» ساخته بشیرپور با صدای شهرام ناظری، و آلبوم «مقام باستان» از زنده‌یاد داوود عزیزی (انتشار ماهور) را پیشنهاد می‌کند.
