سیامک آقایی، از چهره‌های شاخص و تأثیرگذار موسیقی ایرانی‌ست؛ نوازنده‌ای برجسته سنتور و هنرمندی که با دیدگاهی نوآورانه، جایگاهی ویژه در میان مخاطبان و فعالان این عرصه پیدا کرده است. آقایی نه‌تنها در مقام نوازنده، بلکه به عنوان آهنگساز، پژوهشگر و دغدغه‌مند فرهنگی نیز شناخته می‌شود.
کارنامه‌ی هنری او شامل همکاری با بسیاری از هنرمندان مطرح، انتشار آلبوم‌های متعدد، اجرای کنسرت‌های داخلی و بین‌المللی و نیز تجربه‌های بدیع در قالب گروه‌ها و پروژه‌های مستقل است؛ تجربه‌هایی که هم در ساختار، هم در محتوا، رنگ و بویی متفاوت دارند.
نگاهی متفاوت به سبک و اجرا: «ضد سبک» به جای سبک
سیامک آقایی از همان ابتدا، مسیر متفاوتی را در موسیقی ایرانی در پیش گرفت. او از شکل‌گیری یک سبک ثابت پرهیز می‌کند و تلاش دارد اجراهایش همواره در حال تغییر و تحول باشند. خود او این رویکرد را «آنتی-استایل» (Anti-style) می‌نامد؛ یعنی پرهیز از تثبیت سبک شخصی، برای حفظ پویایی و نوآوری. حاصل این نگرش، شکل‌گیری پروژه‌هایی است که هر یک فضای منحصربه‌فردی دارند.
پیوند موسیقی و جامعه
وجه مهمی از فعالیت‌های آقایی به مسائل اجتماعی گره خورده است. او معتقد است هنرمند، جدا از جامعه نیست و باید در برابر رنج‌ها و رخدادهای آن واکنش نشان دهد. آلبوم «بر آنچه گذشت» را به نیکا تقدیم کرده و پیش‌تر نیز اثری برای حادثه هواپیمای اوکراینی خلق کرده بود. به باور او، این واکنش‌ها نه لطف که وظیفه‌ی حداقلی یک موسیقیدان در قبال جامعه است.
نگاه پژوهشی به ردیف و میراث موسیقی ایرانی
آقایی از جمله هنرمندانی‌ست که نگاه پژوهشی جدی به ردیف دارد. او گردآوری این گنجینه‌ی عظیم توسط میرزا عبدالله، بدون بهره‌گیری از نت‌نویسی یا ضبط صوت را یک معجزه می‌داند. او معتقد است سیستم دستگاهی، ادامه‌ی تحول یافته‌ی سیستم مقامی است و باید با دقت و وسواس از آن محافظت کرد.
با این حال، آقایی آموزش موسیقی ایرانی را با چالش جدی مواجه می‌بیند. او انتقاد دارد که آموزش ردیف تنها بر حفظ کردن گوشه‌ها تمرکز دارد، در حالی که این رویکرد مانع از رشد خلاقیت و بداهه‌نوازی می‌شود. او پیشنهاد می‌کند که آموزش موسیقی باید مانند زبان‌آموزی باشد: ابتدا با آشنایی با موتیف‌ها، سپس فهم ساختار، و در نهایت جمله‌سازی و بیان شخصی.
به گفته‌ی او، با وجود رشد کمّی آموزشگاه‌های موسیقی، تعداد تکنوازان (solo players) شاخص افزایش نیافته و اگر روند فعلی ادامه یابد، خطر تبدیل موسیقی ایرانی به یک «پدیده‌ی موزه‌ای» وجود دارد.
پروژه‌های مهم و همکاری‌های برجسته سیامک آقایی
سیامک آقایی در طول سال‌های فعالیت خود در پروژه‌های متعددی مشارکت داشته که هر کدام نقش مهمی در تثبیت جایگاه او داشته‌اند:
- «یورش»: پروژه‌ای اجتماعی با اشعاری از فربود بهمنی که نخست با صدای دانیال معمارزاده اجرا شد و نسخه‌ای نیز با صدای شهرام ناظری ضبط شده که هنوز منتشر نشده است.
- «باز عشق»: پروژه‌ای در قالب دونوازی سنتور و تنبک با کامران منتظری که در بیش از ۵۰ شهر ایران اجرا شد؛ از جمله در شهرهایی که اجرای موسیقی در آن‌ها با محدودیت مواجه است، مانند مشهد و گلپایگان. تمرکز این اجراها بر موسیقی سازی (instrumental music) بود.
- آلبوم «یاد باد»: حاصل همکاری موفق آقایی با سالار عقیلی. همچنین، اجرای او با همایون شجریان در مراسم بزرگداشت پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۸۸ از لحظات ماندگار کارنامه‌ی اوست.
- همکاری با گروه Silk Road Ensemble: به دعوت کیهان کلهر، آقایی به مدت هفت سال با این گروه بین‌المللی همکاری کرد. قطعه‌ی «باد ما را به کجا خواهد برد» حاصل این همکاری است که در آن، با هنرمندانی مانند Colin Jacobsen (نوازنده ویولن) و Kojiro (نوازنده شاکوهاچی) هم‌نوا شده و صدای خود او نیز در آن شنیده می‌شود. این قطعه، بخشی از سیامک آقایی به نام «سفر سنتور» است.
- نواختن قیچک باس: به‌دلیل نیاز موسیقی ایرانی به سازهای کششی با رجیستر بم (low-pitched bowed instruments)، آقایی قیچک باس را به عنوان ساز دوم خود انتخاب کرد. او اثر «مناجات‌نامه» را نخستین اجرای تکنوازی ضبط‌شده با این ساز می‌داند.
- آلبوم «ز بعد ما»: نتیجه‌ی تمرین‌های ۱۲ ساله‌ی گروهی از سنتورنوازان به سرپرستی آقایی. این آلبوم هم‌زمان با زلزله‌ی بم منتشر شد و فضایی بدیع با پنج سنتور خلق کرد. مخاطبان جوان و علاقه‌مندان به تلفیق سبک‌ها از این اثر استقبال خوبی داشته‌اند.
- خوانندگی: آقایی گاهی همراه با نواختن، آواز نیز می‌خواند. این خواندن بیشتر جنبه‌ی شخصی و حسی دارد و او آن را برگرفته از سنت‌های خنیاگری و بخشی‌گری می‌داند، جایی که نوازنده و خواننده، یکی هستند.
جمع‌بندی
سیامک آقایی، هنرمندی‌ست با پای در سنت و چشم در آینده. نگاهی عمیق به موسیقی ایرانی، دغدغه برای انتقال خلاقانه‌ی میراث فرهنگی، و تعهد به جامعه، از او چهره‌ای متمایز ساخته است. تلاش‌های او برای نوجویی و گشودن مسیرهای تازه در آموزش، اجرا و تولید موسیقی ایرانی، او را به یکی از صداهای تاثیرگذار نسل خود تبدیل کرده است.
